|
QURANDA
HİCAB HÖKMLƏRİ
 «Nur»
surəsinin 30-31-ci ayələrinin təfsiri
(«Təfsiri Nümunə»dən tərcümə)
Nur surəsi, ayə 30-31:
قُ
لْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ
وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِكَ أَزْكَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا
يَصْنَعُونَ
«(Ya Muhəmməd!) Mömin kişilərə de ki, gözlərini haram edilmiş şeylərdən
çevirsinlər (naməhrəmə baxmasınlar), ayıb yerlərini qorusunlar (və ya
örtülü saxlasınlar). Bu onlar üçün (ədəb-ərkan, təmizlik baxımından) daha
yaxşıdır. Şübhəsiz ki, Allah onların nə etdiklərindən xəbərdardır!»
وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ
فُرُوجَهُنَّ وَلا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلا مَا ظَهَرَ مِنْهَا
وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ
إِلا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ
أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي
إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا
مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الإرْبَةِ مِنَ
الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ
النِّسَاءِ وَلا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ
زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ
لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
«Mömin
qadınlara da de ki, gözlərini haram buyurulmuş şeylərdən çevirsinlər
(naməhrəmə baxmasınlar), ayıb yerlərini qorusunlar (və ya örtülü
saxlasınlar); öz-özlüyündə görünən (əl, üz) istisna olmaqla, zinətlərini
(zinət yerləri olan boyun, boğaz, qol, ayaq və s. naməhrəmə)
göstərməsinlər, baş örtüklərini yaxalarının üstünə çəksinlər (boyunları və
sinələri görünməsin); zinət yerlərini ərlərindən, yaxud öz atalarından,
yaxud ərlərinin atalarından (qayınatalarından), yaxud öz oğullarından,
yaxud ərlərinin oğullarından, yaxud öz qardaşlarından, yaxud qardaşlarının
oğullarından, yaxud bacılarının oğullarından, yaxud öz (müsəlman)
qadınlarından, yaxud sahıb olduqları cariyələrdən, yaxud kişiliyi qalmamış
xidmətçilərdən, yaxud qadınların məhrəm yerlərini hələ anlamayan uşaqlardan
başqasına göstərməsinlər; gizlətdikləri bəzək şeylərini (xalxallarını)
göstərmək üçün ayaqlarını (yerə və ya bir-birinə) vurmasınlar. Ey möminlər!
Hamınız Allaha tövbə edin ki, bəlkə, nicat tapasınız!»
Qeyd etdiyimiz ayələrdən birincisinin nazil olma səbəbi «Kafi» kitabında,
İmam Baqirdən (ə) belə nəql olunub: «Ənsar cavanlarından biri yolda bir
qadınla rastlaşır. (O dövrün qadınları öz örtüklərini, boyun-boğaz açıq
qalmaqla, başlarının arxasında bağlayırdılar.) Bu qadının çöhrəsi cavanın diqqətini
özünə o qədər cəlb edir ki, ayaq saxlamadan gözünü qadına dikərək, yoluna
davam edir. Cavan sanki baxışları ilə qadını müşayət edirdi. Nəhayət, ensiz
bir küçəyə çatır. Arxaya baxmaqdan yorulmayan bu cavan, qəflətən, divardakı
şüşə parçasına dəyərək, üzünü yaralayır. Qadın keçib-getdikdən sonra cavan
özünə gələrək, üzündəki qanın sinə və paltarlarına axdığını görür. Öz-özünə
deyir: Allaha and olsun ki, Peyğəmbərin hüzuruna gedib bu əhvalatı
danışacağam.
Allahın Rəsulu (ə) onu görcək, nə baş verdiyini soruşur. Cavan başına
gələnləri ona nəql edir. Bu zaman, Allahın vəhy mələyi olan Cəbrail yerə
enərək, yuxarıdakı ayəni oxuyur:
«(Ya Muhəmməd!) Mömin kişilərə de ki, gözlərini haram edilmiş şeylərdən
çevirsinlər...»»
Təfsir:
Hicabsızlıq və aşiqanə baxışla mübarizə
Bəhs etdiyimiz surə, həqiqətdə cinsi pozğunluqdan təmizlik, nəciblik və
iffət surəsidir.Onun müxtəlif mövzuları da, bu nəzərdən ittifaq təşkil
edir. Sözü gedən ayələr hicabın və baxmağın hökmlərini bəyan edərək,
bütövlükdə bu mövzuyla əlaqəlidir. Əvvəl buyurur:
قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ
وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِكَ أَزْكَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا
يَصْنَعُونَ
«Mömin kişilərə de ki, gözlərini haram edilmiş şeylərdən çevirsinlər, ayıb
yerlərini qorusunlar (və ya örtülü saxlasınlar)».
«
یغضو
ا»
(yəğuzzu) feli «
غض
» (ğəzzə) kökündən, «
خز
» (xəzzə) vəznində olub, «nöqsan» və
«azaltmaq» mənasındadır. Bu kəlmə, əksər vaxtlar «səsi qısmaq» və «baxışı
azaltmaq» mənasında işlənir. Bu səbəbdən də, ayədə möminlərin gözlərini
tamamilə yummaları deyil, baxışlarını azaltmaları nəzərdə tutulur. Bunu
zərif bir izah da, adlandırmaq olar. Çünki kişinin, hər dəfə naməhrəm
qadınla üzləşərkən, gözləri tamamilə bağlanarsa, təbii ki, yoluna davam
etmək və bunun kimi başqa şeylər ona çətin olacaqdır. Amma gözlər bir qədər
yumulub, nəzərlər naməhrəm qadının çöhrə və əndamından götürülərsə, kişi nə
qadağan olunmuş səhnəni görər, nə də olduğu ətraf mühitdən təcrid olar.
Ayədə baxışların azaldılması ümumi hökm kimi verilmiş və ona heç bir
qeyd-şərt qoyulmamışdır. Yəni bu ayə, haram edilmiş hər bir nəzərdən
çəkinməyə işarədir. Amma ayələrin üslubuna və nazil olma səbəbinə diqqət
yetirsək, burada məhz naməhrəm qadına baxmamağın nəzərdə tutulduğu
anlaşılar.
Bəhsimizdən belə nəticəyə gəlirik ki, zikr olunmuş ayələrdə yalnız qadın
simasına göz zilləmək nəzərdə tutulmur. Belə ki, bəziləri bundan düzgün
nəticə çıxarmayıb, göz zilləməkdən qeyri hər bir baxışı icazəli bilmişlər.
Əslində isə ayənin mənası tamamilə fərqlidir. Əvvəla, insanın baxışı,
adətən geniş bir sahəni əhatə edir. Naməhrəm qadınla qarşılaşarkən gözlər
elə həddə yumulmalıdlr ki, həmin qadın görülən ətraf mühitdən xaric olsun.
(Yəni ona baxılmasın.) Yalnız bu şərtlə ki, gözünü yuman şəxs, qarşıya
çıxan yol və çuxuru görə bilsin. Ayədə «azaltma» mənasını verən «
غض
» (ğəzzə) kəlməsi də, bu anlamdadır.
Qeyd olunan ikinci məsələ «
فروج
» (furuc)-un hifzidir. «
فرخ
»
(fərəc) sözünün mənası «yarıq» və «iki şey arasında olan fasilə» deməkdir.
Bu kəlmə, bəzi hallarda məcazi olaraq, cinsi orqan mənasını da daşıyır.
Rəvayətlərə əsasən, «cinsi orqan və ayıb yerlərin hifzi»ndə məqsəd onu yad
baxışlardan gizlətməkdir. İmam Sadiq (ə) buyurmuşdur: «Qurani-Kərimdə ayıb
yerlərin qorunması haqqında söhbət açılan hər bir ayə, zinadan qorunmağa
işarədir. Yalnız bu ayə istisna olaraq, başqalarının baxışından qorunmaq
mənasındadır». («Usuli-kafi», «Əli ibni İbrahimin təfsiri», c.2, səh.101)
Şəhvət və ürək istəyinə uyğun olan bir işin, İslam tərəfindən qadağan
olunması insana ziyan deyil, xeyir olduğu üçün ayənin sonunda buyrulur:
ذَلِكَ أَزْكَى لَهُمْ
«Bu onlar üçün (ədəb-ərkan, təmizlik baxımından) daha yaxşıdır».
Naməhrəm qadınlara açıq-aydın ehtiraslarla tamaşa edib və bəzən də buna
bəhanə olaraq, əməllərini qeyri-ixtiyari qələmə verənlər üçün yekun olaraq
buyrulur:
إِ
نَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ
«Şübhəsiz ki, Allah onların nə etdiklərindən xəbərdardır!»
Sonrakı ayədə qadınların bu sahədə olan vəzifələrindən söhbət açılır. İlk
öncə qadınlarla kişilərin müştərək vəzifələrinə işarə edilir: «Mömin
qadınlara de ki, gözlərini haram buyrulmuş şeylərdən çevirsinlər (naməhrəmə
baxmasınlar), ayıb yerlərini qorusunlar (və ya örtülü saxlasınlar)».
Beləliklə, kişilərə haram edilən aşiqanə baxış, qadınlara da haram
edilmişdir. Kişilərə ayıb yerlərin qorunması göstərişi verildiyi kimi,
qadınlara da əmr edilmişdir.
Daha sonra qadınlara xas olan örtük məsələsi dörd cümlədə açıqlanır:
1. Öz-özünə görünənlər istisna olmaqla, zinətlərini göstərməsinlər.
وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ
وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلا مَا ظَهَرَ
مِنْهَا
«Mömin
qadınlara da de ki, gözlərini haram buyurulmuş şeylərdən çevirsinlər
(naməhrəmə baxmasınlar), ayıb yerlərini qorusunlar (və ya örtülü
saxlasınlar); öz-özlüyündə görünən (əl, üz) istisna olmaqla, zinətlərini
(zinət yerləri olan boyun, boğaz, qol, ayaq və s. naməhrəmə)
göstərməsinlər».
Burada bir sual yaranır: Qadınlara örtünməsi lazım olan və zahir edilməsinə
icazə verilən zinətlər hansılardır?
Bu mövzu barəsində müfəssirlər müxtəlif fikirlər söyləyiblər.
Bəziləri «gizli zinət»i, «təbii zinət» kimi (qadının gözəl vücudu kimi)
mənalandırmışlar. Halbuki, «zinət» kəlməsinin bu mənaya çox az aidiyyatı
vardır.
Bəziləri «gizli zinət» dedikdə, zinət əşyalarının taxıldığı yerlərin
nəzərdə tutulduğunu iddia etmişlər. Belə ki, zinətin özü olan sırğa,
bilərzik kimi bəzək əşyalarının zahir edilməsini maneəsiz bilmiş və zinət
əşyalarının taxıldığı yer kimi qulaq, boyun, əl və qolların aşkar
olunmasını haram bilmişlər.
Bəziləri də, «gizli zinət»i «zinət əşyaları» mənasında götürmüş və yalnız
zinət əşyalarının bədən üzərində olan vaxtını nəzərdə tutmuşlar. Təbii ki,
bu zinət əşyaları bədən üzərində olan zaman, onların aşkarı ilə bədən
üzvləri də görünəcəkdir.
Sonuncu iki nəzər, məsələyə müxtəlif yönlərdən yanaşsalar da, nəticə
etibarı ilə eynidir.
Həqiqət isə bundan ibarətdir ki, biz ayənin zahirinə əsasən mühakimə
yürüdürük.Ayə, zahiri baxımdan yuxarıda sadalanan üçüncü nəzərə uyğundur.
Bu səbəbdən də, bədən zahir olmasa belə, adətən gizli olan zinətləri aşkar
etməyə qadının haqqı yoxdur. Bu tərtiblə, qadının bəzəkli libasları geyib
özünü nümayiş etdirməsi də, düzgün deyil. Çünki Quran bu kimi zinətlərin
aşkara çıxarılmasını qadağan etmişdir.
Məsumlardan nəql olunan rəvayətlərdə də boyunbağı, bilərzik və s. kimi
əşyalar, «batini zinətlər» kimi qələmə alınmışdır. Başqa müxtəlif
rəvayətlərdə isə üzük, sürmə və s. «zahiri zinətlər» kimi göstərilmişdir.
Buradan məlum olur ki, «batini zinət» dedikdə, örtülməsi lazım olan,
«zahiri zinət» dedikdə isə zahir olunmasına icazə verilən bəzək əşyaları
nəzərdə tutulub.
2. Ayədə verilən ikinci hökm bundan ibarətdir: baş örtüklərini yaxalarının
(sinələrinin) üstünə çəksinlər.
وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ
«Baş örtüklərini yaxalarının üstünə çəksinlər (boyunları və sinələri
görünməsin)».
«
خمر
» (xumur) «
خمار
»ın (ximarın) cəmi və «
حجاب
» (hicab) vəznində olub, geyim, örtük
mənasını daşıyır. Adətən, qadınların başlarına örtdüyü örpək kimi də
işlənir.
«
جیوب
» (cuyub) kəlməsi «
جیب
»in (cəybin) cəmi, «
غیب
»
(ğəyb) vəznində olub, köynəyin yaxası mənasında işlənərək, təkcə «yaxa»
mənasını da daşıyır.
Ayədən belə məlum olur ki, qədimdə qadınlar öz baş örtüklərini, yaxa açıq
qalmaqla, arxa tərəfdə bağlayırdılar. Qurani-Kərim, «örtüklərini
yaxalarının üstünə çəksinlər» göstərişini verməklə, açıq qalan boyun və
sinəsinin bağlanmasına dair hökm verir.
3. Ayənin üçüncü hissəsində zinətləri aşkar etmək (yəni hicabın açıla
bilinən) və hicabın vacib olmadığı şəraitlər bir-bir sadalanır.
Bu belə bir ifadə ilə şərh edilir:
وَلا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ
«Qadınlar öz zinətlərini aşağıdakı on iki şəraitdən qeyri hallarda,
göstərməməlidirlər:
إِلا لِبُعُولَتِهِنَّ
1 – ərləri üçün,
أَوْ آبَائِهِنَّ
2 – yaxud ataları üçün,
أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ
3 – yaxud qayınataları üçün,
أَ
وْ أَبْنَائِهِنَّ
4 – yaxud oğulları üçün,
أَ
وْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ
5 – yaxud ərlərinin oğulları üçün,
أَوْ إِخْوَانِهِنَّ
6 – yaxud qardaşları üçün,
أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ
7 – yaxud qardaşlarının oğulları üçün,
أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ
8 – yaxud bacılarının oğulları üçün,
أَوْ نِسَائِهِنَّ
9 – yaxud (müsəlman) qadınlar üçün,
أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ
10 – yaxud sahib olduğu cariyələr üçün,
أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الإرْبَةِ مِنَ
الرِّجَالِ
11 – yaxud kişiliyi qalmamış xidmətçilər üçün (səfeh və cinsi meyli olmayan
kişilər nəzərdə tutulur),
أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى
عَوْرَاتِ النِّسَاءِ
12 – qadınların məhrəm yerlərini hələ anlamayan uşaqlar üçün».
4. Nəhayət, dördüncü bəyanda belə hökm olunur:
وَلا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا
يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ
«Gizlətdikləri bəzək şeylərini (xalxallarını) göstərmək üçün ayaqlarını
(yerə və ya bir-birinə) vurmasınlar». (Xalxal – ərəb qadınlarının topuğa
keçirtdikləri bəzək əşyasıdır.)
Qadınlar kişilərin qəlbində şəhvət atəşi şölələndirməklə, onları iffət
yolundan azdırıb, cızığından çıxara bilərlər. Bu səbəbdən də, qadınlar belə
halların qarşısını almaq üçün daha dəqiq və ciddi olmalıdırlar. Hətta,
ayaqlarındakı xalxalların səsinin yad kişilərin qulağına çatmasından belə,
çəkinməlidirlər. Bu, İslamın belə bir həssas sahəyə nə dərəcədə incəliklə
yanaşmasının göstəricisidir.
Beləliklə, ayə, kişi və qadın daxil olmaqla, bütün möminlərə ümumi bir
dəvət, tövbə və Allaha doğru qayıtmaq xitabı ilə yekunlaşır.
وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَا
الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
«Ey möminlər! Hamınız Allaha tövbə edin ki, bəlkə nicat tapasınız!»
Əgər bundan öncə bu hökmlərə xilaf bir iş etmişsinizsə, İslamın həqiqi
qanunları sizə aşkar olduqdan sonra, öz xəta və səhvlərinizə görə tövbə
edin. Nicat və xilasınız üçün Allah dərgahına üz tutun. Qurtuluş yalnız
Onun qapısını döyməklə qazanılır. Hamının həyat yolunda təhlükələr
mövcuddur. Özünü Ulu Tanrıya həvalə et ki, bu təhlükələr, yalnız Onun lütfü
sayəsində sovuşa bilər.
Əslində bu hökmlərin nazil olmasından əvvəl, bu məsələyə dair günah və
xilaf söhbəti yox idi. Ancaq bildiyimiz kimi cinsi pozğunluq əqlin normal
qəbul etmədiyi bir hərəkət, termin etibarı ilə «mostəqlate əqliyyə»dir.
(Yəni əqlin müstəqil surətdə mənfi, ya müsbət iş kimi seçə biləcəyi bir
əməldir.) Bu səbəbdən də, əqlin çıxardığı hökm, məsuliyyət daşımaq üçün
kifayətdir.
Hicabın fəlsəfəsi
Hazırki dövrdə bəziləri əsrimizi çılpaqlıq və cinsi azadlıq əsri
adlandırmışlar. Qərbpərəst insanlar «qadın açıq-saçıqlığını» «qadın
azadlığı» kimi qələmə vermişlər. Hicabdan söz açmaq belələrinə nəinki xoş
gəlmir, hətta hicabı keçmişdən qalma bir əfsanə sayırlar. Amma mütləq
azadlıqdan doğan ucsuz-bucaqsız fəsadlar, artmaqda olan problemlər, onları
belə söhbətləri dinləməyə vadar edir.
Əlbəttə ki, İslami mühitlərdə bu kimi problemlər müəyyən qədər öz həllini
tapmış və bir çox suallara qane edici cavablar verilmişdir. Bütün bunlara
baxmayaraq, mövzunun əhəmiyyəti, bu məsələ ətrafında daha geniş izaha
ehtiyac duyulduğunu göstərir.
Məsələ bundan ibarətdir ki, qadın cinsi ləzzət üçün eşitmə, görmə, toxunma
baxımından, kişilərin ixtiyarındamı olmalıdır? Yaxud bu şeylər yalnız ailə
çərçivəsində həyat yoldaşına məxsus olmalıdır? Qadınlar, sonu olmayan bu
müsabiqədə: öz vücudlarını nümayiş etdirməkdə və kişiləri şəhvətə, çirkin
meyllərə təhrik etməkdə bir-birlərilə nə vaxta qədər yarışmalıdırlar?
Bu hərəkətlər ictimai mühitdən götürülərək ailə və evliliyə məxsus
olmamalıdırmı?!
Qərbpərəst və şəhvətpərəstlər söylədiklərimizdən birincisinin tərəfdarıdır.
İslam isə söylənilənlərdən ikincisinin tərəfdarıdır. Yəni İslam, hər bir
eşitmə, görmə, toxunma ləzzətləri daxil olmaqla, bütün cinsi istəklərin
həyat yoldaşlarına məxsus olduqlarını deyir. Bundan qeyri vəziyyətdə olan
qadın, günaha və cəmiyyətin çirkinliyinə səbəb olacaqdır. Hicab da, bu
sistemin bir hissəsidir. Ayədəki «Bu onlar üçün (ədəb-ərkan, təmizlik baxımından)
daha yaxşıdır» cümləsi də, məhz buna işarədir.
Hicabın fəlsəfəsi məxfi bir məsələ deyil. Çünki:
1 - Bəzənmə və işvəkarlıqla eyni səviyyədə olan qadın çılpaqlığı, kişiləri
– xüsusilə cavanları – daim şəhvətə təhrik edir. Elə bir təhrik ki, onların
əsəb sistemlərinin korlanmasına, qeyri-normal həyəcanların artmasına, ruhi
gərginliklərin təməlinin qoyulmasına səbəb olur. İnsan əsəbləri bu qədər
həyəcan və iztirabları daşımağa nə qədər qadirdir? Bütün psixoloqlar
xəstəliklərin əsas səbəbinin həyəcan olduğunu söyləmirlərmi?
Cinsi istək insanda olan ən möhkəm və güclü meyldir. Bu meyl, tarix boyu
ölümlə nəticələnən cinayətlərin qaynaq nöqtəsi olmuşdur. Mütəmadi olaraq
çılpaql0
|
